"Ενα ποτάμι θάλασσα" Παρουσίαση βιβλίου του Στέφανου Ληναίου

Μπροστά σε ένα εκλεκτό ακροατήριο, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22.9.2012 στο Δημαρχείο Μεσσήνης, η παρουσίαση του βιβλίου του ηθοποιού Στέφανου Ληναίου "Ενα ποτάμι θάλασσα". Την  διοργάνωση είχαν αναλάβει ο Σύλλογος των Απανταχού Νησιωτών "Ο Πάμισος", το Σωματείο Εθελοντών Μεσσήνης, υπό την αιγίδα του Δήμου Μεσσήνης. 

Ομιλητές ήταν ο Πέτρος Θέμελης καθηγητής, αρχαιολόγος και ο Μιχάλης Γαβράς ορθοπαιδικός χειρουργός.

Παραβρέθηκαν πολλοί Νησιώτες, ο Δήμαρχος Στάθης Αναστασόπουλος με αρκετά μέλη του Δημ.Συμβουλίου και μεταξύ των επισήμων οι βουλευτές Δημήτρης Σαμπαζιώτης και Θανάσης Πετράκος, ο γενικός διευθυντής κοινοβουλευτικού έργου της Βουλής Σάκης Θεοδωρόπουλος, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και άλλοι.

Πλήρες ρεπορτάζ: http://www.eleftheriaonline.gr/ πολιτισμός-εκδηλώσεις

Η ομιλία του Μιχάλη Γαβρά

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι

Αγαπητοί συμπατριώτες

Παρ ότι και άλλες φορές στο παρελθόν, ως πρόεδρος του ΠΑΜΙΣΟΥ, έχω βρεθεί απέναντί σας, η αποψινή μου παρουσία είναι ιδιαίτερα σημαντική και τιμητική.

Πρώτον είναι τιμή η επιλογή του Στέφανου Ληναίου να μιλήσω για το βιβλίο του σε σας όπως και στην παρουσίαση που έγινε στην Αθήνα

Δεύτερο να είμαι ομιλητής μαζί με τον ξεχωριστό Πέτρο Θέμελη, τον αρχαιολόγο, τον άνθρωπο που έχει συμβάλλει μοναδικά με την σκαπάνη του στην ανάδειξη της Αρχαίας Μεσσήνης, ως τον σημαντικότερο και καλύτερα σωζόμενο αρχαίο ελληνικό χώρο.

Και όλα αυτά μπροστά σε σας, τους συμπατριώτες μου.

Ίσως αναρωτηθείτε και δικαίως τι έχει να πει ένας γιατρός, που δεν είναι συνομήλικος με τον Στέφανο, που δεν έχει και δεν διεκδικεί να έχει λογοτεχνικές περγαμηνές.

Όπως μου εξήγησε ο ίδιος ο  Ληναίος, η επιλογή στο πρόσωπό μου δεν έγινε μόνο εξ αιτίας της κοινής καταγωγής, αλλά κυρίως για κάτι που ο ίδιος αξιολογεί ως σημαντικό, την δεκαεπτάχρονη κοινή μας πορεία στον Σύλλογο των Απανταχού Νησιωτών «Ο ΠΑΜΙΣΟΣ».

Τον γνώρισα το 1995 ταυτόχρονα και εξ αιτίας της δημιουργίας του Συλλόγου στην Αθήνα. Μαζί με τους άλλους τρεις φίλους που τον ξεκινήσαμε, απευθυνθήκαμε αρχικά στον Στέφανο. Μας δέχθηκε, μας άκουσε, κατανόησε και αγκάλιασε την πρωτοβουλία μας και μας παραχώρησε το Θέατρο ΑΛΦΑ για στέκι των δραστηριοτήτων μας.

Στην προσπάθεια να βρούμε τους καταξιωμένους Νησιώτες της γενιάς του, όλους αυτούς που το μέγεθός τους έχει ξεπεράσει τα σύνορα της «Μεθυσμένης Πολιτείας», η βοήθειά του ήταν καθοριστική. Βασίλης Κρεμμυδάς, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Τάκης Κατσουλίδης, συμπατριώτες της προηγούμενης γενιάς, «ονόματα» ο καθένας στον τομέα του. Μας φάνταζε αξεπέραστη η απόσταση  που μας χώριζε. Στην πραγματικότητα το εμπόδιο ήταν ανύπαρκτο ή αν θέλετε το εκμηδένισε ο Στέφανος. Άμεσος, διαχυτικός ακύρωσε όλες τις δικές μας αναστολές και μας ενοποίησε σε μια «παρέα».

Με την ενεργό συμμετοχή και παρουσία του, την ζωντάνια και την αμεσότητά του, έδωσε μορφή υπόσταση και σημαντικότητα στις πολιτιστικές μας εκδηλώσεις στην Αθήνα και εδώ.

Η Ημερίδα για τον Πατατζή στο θέατρο ΑΛΦΑ και η παρουσίαση του βιβλίου  των πρακτικών της Ημερίδας στη Στοά του Βιβλίου, τα τρία Φεστιβάλ που στήσαμε στην Μπούκα τα καλοκαίρια του 1997, 98 και 99, καθώς και όλες οι άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες φέρουν την σφραγίδα του.

Με αυτές σαν όχημα, ξαναπέρασε το γεφύρι του Πάμισου και ανανέωσε τις σχέσεις του με το Νησί και τους Νησιώτες. Μια σχέση όχι ιδεατή όπως έχουν όλοι οι ξενιτεμένοι, αλλά μια σχέση ζωντανή, άμεση, χειροπιαστή, κομμάτι της ίδιας του της ζωής. Μια σχέση που κρατά ήδη 17 χρόνια και συνεχίζεται με την αποψινή εκδήλωση.

Για όλα αυτά που είναι πειστήρια μιας αγάπης χωρίς υστεροβουλίες και υποσημειώσεις για την γενέτειρα, όλα αυτά τα χρόνια που ζήσαμε μαζί με επέλεξε να μιλήσω για το βιβλίο του.

Αλλά πως μπορεί κάποιος να μιλήσει έτσι απρόσωπα για ένα βιβλίο, χωρίς να ψάξει να βρει και να γνωρίσει τον συγγραφέα του, πολύ περισσότερο αν το βιβλίο έχει βιωματικά στοιχεία όπως το «Ένα ποτάμι θάλασσα».

Ο Τίτος Πατρίκιος, που μας έχει τιμήσει εδώ στο Μουσείο Χαρακτικής Ζωγραφικής « Τάκης Κατσουλίδης» πέρσι, σ’ ένα του ποίημα της τελευταίας του ποιητικής συλλογής, χρησιμοποιεί την κοινή γνώση, την κοινή παραδοχή πως «πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια».

Αλλά και σύμφωνα με όλες τις επιστημονικές θεωρίες της ψυχοκοινωνικής εξέλιξης του ανθρώπου, η εφηβική ηλικία είναι καθοριστική, είναι υπεύθυνη για την διαμόρφωση όλων αυτών των στοιχείων που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε προσωπικότητα.

Είναι οι ηλικία, τα χρόνια που οι νέοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν τον κόσμο γύρω τους, γεννιούνται οι μεγάλες φιλίες, οι συντροφικές σχέσεις, η διαφοροποίηση και η εναντίωση ή αντίθετα η αποδοχή και η υποταγή στις κατεστημένες απόψεις.

Όλα αυτά διαμορφώνονται με την πάροδο του χρόνου κάτω από τις εμπειρίες που προέρχονται από το στενό κοινωνικό περιβάλλον, την οικογένεια και την τοπική κοινωνία, τη γειτονιά, το σχολείο, τις παρέες.

Ο Στέφανος Ληναίος, καλλιτεχνικό όνομα του Διονύση Μυτιληναίου, γεννήθηκε το 1928. Δώδεκα χρονών τον πρόλαβε η κατοχή και γνώρισε τον θείο του Θεόδωρο Τσερπέ στην Μεσσήνη, το Νησί μας.

Είναι τόσο εκπληκτικό με πόση ακρίβεια έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη του εκείνα τα χρόνια.

Διαβάζοντας την εισαγωγή που έχει γράψει ο ίδιος στ βιβλίο του Θ.Τσερπέ «το Άγιο Χαϊδάρι», αλλά και μέσα από τις σελίδες του σημερινού βιβλίου καταλαβαίνουμε και ερμηνεύουμε απόλυτα το βάθος της σχέσης του Ληναίου με το Νησί, τη Μακαρία, τον Πάμισο με τα γλυκορίζια, το Κουλντούκι και την Μπούκα, το Τελωνείο, το Ρολόι, τους Τρεις Ιεράρχες, την παλιά Αστυνομία και το μπουντρούμι της, την πλατεία και το κουρείο του πατέρα του.

Δεκατεσσάρων χρονών, Επονίτης πλέον, εξοικειώνεται με την παρανομία, τον πολύγραφο, τις προκηρύξεις,, νιώθει στο πετσί του τι σημαίνει ταγματασφαλίτης, την ομαδική σύλληψη, την απόδραση, την επιβίωση στην παρανομία.

Το 1947 φεύγει για την Αθήνα κρυφά. Το προηγούμενο βράδυ είχε ειδοποιηθεί η οικογένεια από γείτονα της «άλλης πλευράς» για την επικείμενη σύλληψή του.

Αυτά τα χρόνια 1940-1947, δηλ. 12-19 χρονών, τα χρόνια της εφηβείας, ήταν αυτά που έζησε ουσιαστικά το Νησί, σε μια περίοδο σκληρής εμπειρίας και συμπυκνωμένου χρόνου, σε μια περίοδο που σημάδεψε την προσωπικότητα του Στέφανου. Ήταν μια ζωή ολόκληρη.

Η αγάπη του για το Νησί είναι πέρα από όλα τα άλλα εμφανής από το εξώφυλλο του βιβλίου. Οι εκβολές του Πάμισου, η Μακαρία, το Γυμνάσιο δεσπόζουν. Αυτή η αγάπη με τα χρόνια έχει μετεξελιχθεί. Από την απλή αγάπη για την πατρίδα που έχουμε όλοι μας, έχει πάρει μορφή και έχει συγκεκριμένη υπόσταση. Είναι η αγωνία, η κρυφή ελπίδα, να δούμε τη Μεσσήνη να αποκτά το πολιτιστικό προφίλ που αναλογεί στην ιστορία της.

Να αξιοποιεί όλο αυτό τον πλούτο που βρίσκεται και εδώ και μακριά της. Της προσφέρεται αφιλοκερδώς στο πρώτο της κάλεσμα.

Το είδατε στην Κική Δημουλά, σ’ αυτό τον ίδιο χώρο πριν μια βδομάδα. Δήλωσε πως θέλει να εξοφλήσει το χρέος, που η ίδια αισθάνεται πως έχει στη γενέτειρα της μητέρας της.

Ο Ληναίος είναι από αυτούς που το έχει κάνει πράξη και συνεχίζει να το κάνει. Σαν μια αίσθηση υποχρέωσης μόνο και μόνο γιατί στο Νησί μεγάλωσε και από τη γέφυρα του Πάμισου φυγαδεύτηκε πάνω σε μια καρότσα φορτηγού ανάμεσα σε σακιά πατάτες και μουλάρια.

Πέρα από αυτά τα οφθαλμοφανή κίνητρα για νάχει πάθος για το Νησί, τη Μακαρία και τον Πάμισο, είναι και η άλλη του πλευρά, η πολιτική. Το συνειδητό ενδιαφέρον για τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δημοτικός Σύμβουλος το 1986 με τον Μπέη και υπεύθυνος του διαδημοτικού ραδιοσταθμού «Κύκλος» εφαρμόζει στην πράξη τις θεωρητικές του προσεγγίσεις για τον πολιτισμό και την Τοπ. Αυτοδιοίκηση.

Αυτός είναι ο Στέφανος Ληναίος και με αυτά τα εφόδια έγραψε το βιβλίο «Ένα ποτάμι θάλασσα». Με αυτό εξοφλεί άλλη μια δόση από το χρέος που αναφέρθηκε η Κική Δημουλά.

Ας πούμε τώρα και δυο λόγια για το βιβλίο. Ας του κάνουμε μια ακτινογραφία.

Το βιβλίο ξεκινά με αποσπάσματα από ραδιοφωνική συνέντευξη του Νίκου Καζαντζάκη το 1955, που όπως λέει ο Στέφανος: «αυτές οι πολυσήμαντες θέσεις του μεγάλου δάσκαλου σημάδεψαν την ζωή μας».

Στα επόμενα κεφάλαια, το Αραπάκι, ένα ποτάμι θάλασσα, ο καπ.Στεφανής, ο μπάρμπα Γιώργης, η κυρά Κούλα, τα προξενιά, οι ζωγραφιές της Αλισσάβως αναδύεται ζωντανό το Νησί, η Μακαρία, ο Πάμισος, η ζωή στη Μάνη και την Καλαμάτα. Πρόσωπα και γεγονότα μέχρι το 1940.

Στο επόμενο «Ο τελευταίος Ήλιος», μέσα από την άνοδο και την πτώση του μεγαλοαστού κυρ Μιχαλάκη, περιγράφεται η άνοδος και η πτώση της οικονομικής ζωής της Καλαμάτας. Αναδεικνύονται παραστατικότατα οι αλλαγές που έφερε η τεχνολογική επανάσταση στην οικονομική ζωή της και τελικά οι συγκρούσεις και οι εξελίξεις στην κοινωνία μιας πόλης με λιμάνι.

Στην Ασημίνα μου, στην παρουσίαση της σχέσης του Στέφανου με την θεία του, συμπλέκεται ο μύθος με την ιστορία και παρουσιάζονται τα πολυτάραχα χρόνια της κατοχής από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Με μια ιδιαίτερα φορτισμένη γραφή, περιγράφει την χαρά της απελευθέρωσης, τον πόνο από την εμφύλια διαμάχη που ακολούθησε, την ανατίναξη της γέφυρας στον Πάμισο, τον μπαρμπα Στάθη Καναβό την Βάρκιζα κ.λ.π.

Ακολουθεί η παρουσίαση του Θόδωρου Τσερπέ, του θείου του, του ανθρώπου που τον «ξύπνησε» από τα παιδικά του χρόνια, που του έκανε το μεγαλύτερο δώρο: να περιφέρεται και να χάνεται στην κυριολεξία στου πολυπληθείς τόμους της τεράστιας βιβλιοθήκης του.

Στις επόμενες τέσσερις ιστορίες, ξεχειλίζει η πίκρα, το μάταιο, τα χαμένα χρόνια της στρατιωτικής θητείας και η τραυματική εμπειρία των φίλων του στην Κορέα. Ταυτόχρονα ανακαλύπτουμε και την λογοτεχνική ποιητική πλευρά του Ληναίου.

Για το τελευταίο κεφάλαιο δεν θα σας πω τίποτε.

Ο «Αποχαιρετισμός» με την μορφή ημερολογίου θα διαβαστεί από τον καθένα σας με τον δικό του τρόπο. Στο πως θα το νιώσετε, δεν δικαιούται κανένα άλλος να παρέμβει. Η σχέση που θα αναπτύξετε με τον Αριστείδη και την Αρετή πρέπει να είναι αδιαμεσολάβητη.

Τελειώνοντας, αν θέλουμε να κάνουμε μια συνολική αποτίμηση του βιβλίου θα λέγαμε πως:

Χωρίς να είναι εύκολο βιβλίο διαβάζεται εύκολα.

Χωρίς να έχει δύσκολες έννοιες και νοήματα, αναφέρεται, διαπερνιέται θα λέγαμε από την αρχή μέχρι το τέλος από μεγάλες ιδέες και πανανθρώπινες αξίες, όπως:

Ο πόθος για τον τόπο μας, η αλληλεγγύη και η συντροφικότητα, η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός, η πίστη σε αξ’ίες, η αγάπη για την ζωή και τον έρωτα. Όλα αυτά υπάρχουν ταυτόχρονα με τα αντίθετά τους:

Τον ατομισμό, τον καιροσκοπισμό, τη ρουφιανιά, την απογοήτευση, τον θάνατο.

Οι ραγδαίες εξελίξεις των γεγονότων εκείνης της εποχής τα προσέφεραν όλα αυτά με απλοχεριά.

Αυτό είναι το βιβλίο «Ένα ποτάμι θάλασσα» και είναι στα χέρια σας πλέον να το κατακτήσετε. Καλό διάβασμα.

Ενδιαφέρουσες αναφορές:
1. http://www.aparaskevi-images.gr/?p=9526

2. Για τους φίλους στο ΦΒ μερικές διευθύνσεις

   α. http://www.facebook.com/ethelosm

   β. http://www.facebook.com/enapotamithalassa

   γ. http://www.facebook.com/michalis.gavras